حدیث امروز یکی از فرمایش‌های حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام است که در واقع، نقشه راه همه سالکان الی الله است. تبیین و تفسیر آیه ﴿يَا أَيُّهَا الْإِنسَانُ إِنَّكَ كَادِحٌ إِلَى رَبِّكَ كَدْحًا فَمُلَاقِيهِ﴾،[۱] در این فرمایش امیرالمؤمنین علیه‌السلام در کتاب شریف نهج البلاغه شریف، نامه ۵۵است:

هدف از آزمایش‌های الهی

«فَإِنَّ اللهَ سُبْحانَهُ قَدْ جَعَلَ الدُّنْيَا لِمَا بَعْدَهَا، وَابْتَلَى فِيهَا أَهْلَهَا، لِيَعْلَمَ أَيُّهُمْ أَحْسَنُ عَمَلا، وَلَسْنَا لِلدُّنْيَا خُلِقْنَا، وَلاَ بِالسَّعْيِ فِيهَا أُمِرْنَا، وَإِنَّمَا وُضِعْنَا فِيهَا لِنُبْتَلَى بِهَا»؛[۲]

سبحان الله! این فرمایش حضرت، یکی از سنت‌های الهی را بیان می‌کند که سنت امتحان باشد. در تفسیر هم گفتیم: ﴿وَفِي ذَلِكُم بَلاءٌ مِّن رَّبِّكُمْ عَظِيمٌ﴾؛[۳] آزمایش، یکی از سنت‌های حتمی الهی است. ﴿وَنَبْلُوكُم بِالشَّرِّ وَالْخَيْرِ فِتْنَةً﴾؛[۴] فتنه، همان بلاء است. حضرت متذکر امتحان الهی می‌شوند. از امتحان الهی، نه گریزی است و نه گزیری؛ حتما باید امتحان الهی را پس بدهیم.

روش صحیح دعا برای فتنه‌ها

در فرمایش دیگری می‌فرمایند: «لاَ يَقُولَنَّ أَحَدُكُمْ اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْفِتْنَةِ لأنَّهُ لَيْسَ أَحَدٌ إِلاَّ وَهُوَ مُشْتَمِلٌ عَلَى فِتْنَة، وَلكِنْ مَنِ اسْتَعَاذَ فَلْيَسْتَعِذْ مِنْ مُضِلاَّتِ الْفِتَنِ»؛[۵] فردى از شما نگوید که خدایا از فتنه به تو پناه مى‌برم، زیرا کسى نیست که در فتنه اى نباشد، لکن آن که مى‌خواهد به خدا پناه برد، از آزمایش هاى گمراه کننده پناه ببرد.

مختلف بودن موضوع فتنه برای افراد

فتنه هر زمان و هر شخصی، به حسب خودش است. از گم کردن راه در فتنه‌ها، به خدا پناه ببرید. درس و نوشته و حوزه و اموال و فرزندان‌مان، تمام اینها حتی آبرویی که خدا به ما داده است، موضوع امتحان و فتنه ما است. عرض ما این است که آزمایش الهی، خیلی فراگیر است.

فتنه، مولود رحمانیت حضرت حق

آزمایش الهی، مولود رحمت رحمانیه الهی است. بحمدالله اهل دقت هستید. فتنه و امتحان، مولود و فرزند رحمانیت باری تعالی است؛ همان طور که رحمانیت گسترده است، امتحان هم گسترده است. هر موجودی به وفق ایجاد و موجودیت و شخصیتش، مورد امتحان است؛ برای همین، دنیا یکی از سراهای آزمایش الهی است. حضور انسان در دنیا، حضور در امتحان و آزمون الهی است. انسان، به چه امتحان می‌شود؟ به عبودیت و بندگی‌اش. ما سبک زندگی را به بندگی می‌دانیم؛ ﴿وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ﴾.[۶]

هدف از خلقت، آزمایشِ بندگی افراد

«ما خُلِقتُم للفناء بل خُلِقتُم للبقاء».[۷] از سوال‌های اساسی انسان این است که برای چه آفریده شدیم؟ برای بقاء؛ هستیم که هستیم. عوالم، یکی بعد از دیگری می‌آید. آزمایش ما از اولین مرحله وجود و شخصیت ما شروع می‌شود. برخی گمان می‌کنند بچه را از چند سالگی باید تربیت کرد؛ بچه از صلب و رحم تربیت می‌شود. دنیا ممر است؛ مقر نیست.[۸]

دنیا، محل آزمایش

دنیا معبر است. مقصد جای دیگری است. ما در اینجا امتحان می‌شویم، تا در ابدیت نتیجه‌اش را بگیریم. «دَارٌ بِالْبَلاَءِ مَحْفُوفَةٌ».[۹]

حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمودند: خدا، دنیا را برای بعدش قرار داده است. اهلش را ابتلا کرده است تا ببیند کدام «أحسَنُ عَمَلًا» است، نه «أکثر عملا». نماز بیشتر، درس بیشتر، کتاب بیشتر، حضور در مجامع بیشتر مهم نیست؛ کیفیت عمل، مهم است. ما مامور به کمیت نیستیم، بلکه کیفیت مهم است؛ جمعش شایسته است؛ می‌شود هم کمیت باشد و هم کیفیت.

«لسنا للدنیا خلقنا»؛ برای دنیا و سعی در آن آفریده نشدیم. به وسیله دنیا امتحان می‌شویم. دنیا آزمایش‌کده خدا است؛ این آزمایش‌کده، بدون دانش‌کده نیست. حوزه، پیش‌نیاز برای این (امتحان) است. تمام مردم در تمام جهان، خلقت‌شان برای این است. زندگانی برای این آفریده شده است. در سوره ملک که برای زنده‌ها و مرده‌ها است می‌فرماید: ﴿خَلَقَ الْمَوْتَ وَالْحَيَاةَ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا﴾.[۱۰]

تقوا، راه نجات از آزمایش‌های الهی

دنیا سرایی است که نمی‌توان به سلامت از آن گذشت، مگر با توشه تقوا. تقوا را توشه کنیم، تا نجات پیدا کنیم. ولیّ شهید، سید الشهداء علیه‌السلام، چقدر زیبا فرمودند: «فإذا مُحِّصوا بالبلاء قلّ الدَّیّانون»؛[۱۱] – در بحار و تحف هست – هر وقت به بلاء و سختی مبتلا شوند، دین‌دارها کم هستند. اینجا است که می‌توان گفت هم‌گامی افراد، از همین افراد سنجیده می‌‌شود. همراهی با ولیّ، این طور سنجیده می‌شود. خیلی‌ها می‌گفتند: «یا لیتنا کنا معکم فنفوز فوزا عظیما». خیلی‌ها دعای ندبه می‌خوانند و در ظاهر منتظر هستند، ولی منتظر واقعی نیستند. یکی از راه‌کارهای مقابله با بلاء، تقوا است؛ ﴿فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ﴾.[۱۲] برخی می‌گویند ما ولایت‌مداریم، ولی نیستند؛ به حرف آسان است، ولی در عمل سنگین  است.

مقصد اصلی، خداوند است، نه بهشت

بسا کسانی هستند که مدعی همراهی هستند، ولی دل به وسوسه دیگری دارند. می‌گویند: «ما همه سرباز توییم خمینی»، ولی جبهه‌ها را تنها گذاشتند. الان هم همین است.

در خطبه ۲۰۳ فرمودند: «فَفِيهَا اخْتُبِرْتُمْ، وَلِغَيْرِهَا خُلِقْتُمْ».[۱۳]

«ای خوش آن روز که پرواز کنم تا برِ دوست               به هوای سر کویش پر و بالی بزنم»

مقصد دنیا، آخرت است و مقصود آخرت، مولا است. ما نه برای دنیا هستیم، نه برای عقبا؛ بلکه برای مولا هستیم؛ عبادت شکری [نه به شوق بهشت یا ترس از جهنم]. می‌توانیم بگوییم زندگی ما، کلاس درس و بحث ما است. همه انسان‌ها در این کلاس به وفق عالمیت و علمیت‌شان عمل می‌کنند.

ضرورت استفاده از لحظات عمر

در این کلاس درس، همه برای آزمون و امتحان نشسته‌ایم. هر روز کلاس عمر ما بیش از ۸۶۰۰۰ ثانیه شارژ می‌شود؛ هر کس یک بار در این کلاس می‌نشیند. «لا تکرار فی التجلی». دنیا، تجلی خدا است و شاگردان یک بار می‌نشینند و یک بار درس می‌گیرند. تجدیدی ندارد. کلاس دوباره ندارد. مثل اینکه دانشگاه و حوزه‌ ترمی بگذارند و بگویند فقط همین ترم است؛ یا قبولید، یا مردود.

موفقیت اهل سرعت و سبقت و دقت، در آزمایش‌ها

خوشا آنان که در این آزمون و آزمون‌کده و آزمایش الهی و کلاس درس و بحث، هوشیارانه بنشینند و کسانی باشند که برنده باشند. کسانی که سرعت و سبقت و دقت داشتند. سرعت و سبقت، دقت می‌طلبد. بسیاری از افرادی که در دنیا به مقصد نمی‌رسند و چه بسا کسانی که می‌دوند و برنده نمی‌شوند. برخی دونده‌ها پیروز هستند. ﴿وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُوْلَئِكَ الْمُقَرَّبُونَ﴾.[۱۴] فقه، واجب تقربی است. همه ما در قربت زندگی می‌کنیم، ولی غربت هم دارد. سعی کنیم غریب نباشیم. ﴿وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ﴾.[۱۵]

لزوم استفاده از مناجات شعبانیه برای آمادگی ماه مبارک رمضان

اگر می‌خواهید برای ماه مبارک آماده شوید، در فقره‌های مناجات شعبانیه تفکر کنید. منادات و مناجات و قرب است. قرب اینجا است. نسألک القرب اینجا است. این تقرب، مفید است. در الهی‌نامه عرض کردم: «الهی گرچه غریبم، ولی قریبم». ما غریب‌هایی هستیم که می‌رویم قریب بشویم. اگر بیگانه از دیگران و آشنا با خود باشیم، به قرب می‌رسیم.

«من از بیگانگان دیگر ننالم            که با من هر چه کرد آن آشنا کرد»[۱۶]

«يَا دُنْيَا يَا دُنْيَا … غُرِّي غَيْرِي».[۱۷] چقدر تعبیر زیبایی است؛ دنیا متجر اولیای الهی است. ما در دانشگاه اولیای الهی، مشغول فراگیری دروس هستیم. سعی کنیم با عظمت و با جدیت و کوشش به سر منزل مقصود برسانیم.

[۱] سوره انشقاق، آيه ۶٫

[۲] نهج البلاغة، الدشتي، محمد، ج۱، ص۳۰۳، نامه ۵۵٫

[۳] سوره بقره، آيه ۴۹٫

[۴] سوره انبیاء، آيه ۳۵٫

[۵] نهج البلاغة، الدشتي، محمد، ج۱، ص۳۳۰، حکمت ۹۳٫

[۶] سوره ذاریات، آيه ۵۶٫

[۷] بحار الأنوار – ط دارالاحیاء التراث، العلامة المجلسي، ج۶، ص۲۴۹٫

[۸] بحار الأنوار – ط دارالاحیاء التراث، العلامة المجلسي، ج۷۵، ص۶۷٫

[۹] نهج البلاغة، الدشتي، محمد، ج۱، ص۲۳۵، خطبه ۲۲۶٫

[۱۰] سوره ملک، آيه ۲٫

[۱۱] بحار الأنوار – ط دارالاحیاء التراث، العلامة المجلسي، ج۴۴، ص۳۸۳٫

[۱۲] سوره تغابن، آيه ۱۶٫

[۱۳] نهج البلاغة، الدشتي، محمد، ج۱، ص۲۱۵، خطبه ۲۰۳٫

[۱۴] سوره واقعه، آيه ۱۰ و ۱۱٫

[۱۵] سوره بقره، آيه ۱۸۶٫

[۱۶] غزلیات حافظ، غزل شماره۱۳۰٫

[۱۷] نهج البلاغة، الدشتي، محمد، ج۱، ص۳۲۸، حکمت ۷۷٫