ماه رجب، ماه ولایت، ماه مراقبت و محاسبت است. هرچه مسائل اخلاقی و معرفتی را بیشتر رعایت کنیم، بیشتر می‌توانیم از برکات این ماه استفاده کنیم. ماه اصب و اصم است؛ مانند باران که ریزش دارد، رحمت در این ماه ریزش دارد. از فرمایش‌های امام علی علیه‌السلام که ماه ولایت است، حکمت ۳۴۹ نهج البلاغه است.

کفایت شهرت و تواتر متون اخلاقی مانند نهج‌البلاغه، از سند آن:

مبنای ما این است که برخی کتب روایی که از شهرت و تواتر برخوردار است، نیاز به سندیابی نیست؛ مانند نهج‌البلاغه و صحیفه سجادیه. ما باید این قدر انس با کلمات معصومین علیهم‌السلام پیدا کنیم که ادبیات آنها برای ما، سندیت یابد. وافی را محضر آیت‌الله‌العظمی بهاءالدینی قدس‌الله‌نفسه‌الزکیة بودیم؛ می‌فرمودند: سعی کنید زبان ائمه علیهم‌السلام را بفهمید؛ هر امامی، یک  ادبیات و زبان مخصوصی دارند. اگر حدیث‌شناسی باشیم  که انس با متن روایات داشتیم، سند روایات هم برای ما قابل استناد است؛ نظر رجالی ما در نهج‌البلاغه، همین است؛ شهرت و تواتر متن، ما را بی‌نیاز از سندیابی می‌کند.

ارتباط کثرت کلام با کثرت خطا

حضرت فرمودند: «مَنْ كَثُرَ كَلاَمُهُ كَثُرَ خَطَؤُهُ، وَمَنْ كَثُرَ خَطَؤُهُ قَلَّ حَيَاؤُهُ».[۱]

حدیث عجیبی است. کلام حضرت، دو قضیه شرطیه متصله است؛ قضایای شرطیه متصله در حکمت و منطق، علت و معلول را بیان می‌کنند. شرط و علت آمد، جزاء و معلول، پشت سرش می‌آید.

فرمودند: کسی که کلامش زیاد است و پر حرف است، خطایش زیاد است. اگر کسی قرار باشد خطایش کم باشد، باید حرفش کم باشد. در روایات داشتیم: ترک ما لا ینبغی. در روایتی فرمودند: چیزی که سزاوار و لازم نیست و غیر ضروری است، ترک کنید.[۲] باید انسان مراقبت کند.

مراقبات کلامی آیةالله بهجت رحمه‌الله

خداوند رحمت کند برخی بزرگان را؛ در حالات مرحوم آیت‌الله‌بهجت می‌خواندم که ایشان مدتی در مراقبت کلامی بودند و برای تکمیل این، در برخی ساعات روز، دانه‌های تسبیح در دهان‌شان می‌گذاشتند که خود را از حرف زدن‌های زائد حفظ کنند.

ارتباط کثرت خطا با قلت حیا

و فرمودند: کسی که خطایش زیاد باشد، حیایش کم است؛ شرطیه دوم است؛ به بی‌حیایی و بی‌شرمی می‌رسد و به قول امروزی‌ها، دریده می‌شود؛ از سخن‌ها ابایی ندارد. همه اینها برای این است که انسان، از غیبت و تهمت و گناهان مربوط به زبان پرهیز کند.

کثرت گناهان زبان نسبت به جوارح دیگر

زبان، جِرمش قلیل، ولی جُرمش زیاد است؛ حجمش، کم و گناهش، زیاد است. هر صبح، اعضا و جوارح، سخن‌شان با زبان این است که ما را گرفتار نکن.[۳] اگر تو که جِرم صغیر هستی، ما را به جُرم کبیر نرسانی، از بقیه در استراحت و راحت هستیم؛ این روایت است.

ان‌شاءالله همه، اهل مراقبت زبانی باشیم.

[۱] نهج البلاغة، الدشتي، محمد، ج۱، ص۳۶۹، حکمت ۳۴۹٫

[۲] بحار الأنوار – ط دارالاحیاء التراث، العلامة المجلسي، ج۶۸، ص۲۷۵٫

[۳] بحار الأنوار – ط مؤسسةالوفاء، العلامة المجلسي، ج۶۸، ص۲۷۷٫