حدیث اخلاقی (مکارم اخلاقی)
حدیث اخلاقی امروز، فرمایش درربار امام صادق (علیه‌السلام)، به یار با وفای خودشان عبدالله است. در جلسات گذشته قسمتی از این روایت را عرض کردیم که حضرت فرمودند: «ما دوست داریم کسی را که عاقل، فهیم، فقیه، بردبار، اهل مدارا، صبور، راستگو و وفی باشد. خداوند مکارم اخلاق را به پیامبرانش اختصاص داده است. کسانی که این صفات را دارند، حمد خدا را به جا آورند و کسانی که ندارند، التجا به خدا کنند که اینها را به دست آورند».
در اول صبح برنامه‌ای قرار دهیم و جدول و دفترچه‌ای تهیه کنیم و یا در ذهن‌مان، خوبی‌ها یادداشت شود و برایش لک‌الحمد و لله‌الحمد گفته شود و بدی‌ها یادداشت شود و محو گردد. وقتی انسان می‌تواند درجات را بپیماید که درکات را محو کند. تبدیل سیئات به حسنات، همین است. اینکه در قرآن آمده است کسانی سیئات را می‌گذارند و حسنات را برمی‌دارند،[۱] همین‌گونه است.
ورع
در ادامه روایت، جناب عبدالله سوال می‌کند: «قَالَ قُلْتُ: جُعِلْتُ فِدَاكَ وَ مَا هُنَّ؟ قَالَ: هُنَّ الْوَرَعُ وَ الْقَنَاعَةُ وَ الصَّبْرُ وَ الشُّكْرُ وَ الْحِلْمُ»؛[۲] پرسیدم: آن صفات، چیست؟ حضرت فرمودند: «هن الورع و القناعة و الصبر و الشکر و الحلم». اگر قرار باشد برای اخلاق‌مان برنامه‌ریزی کنیم، باید این صفات را یاد بگیریم و در خود پیاده کنیم.
ورع، غیر از تقوا است. تقوا پرواپیشگی است. ورع، یعنی حتی از شبهات هم برای وارد نشدن در خطرات، جلوگیری می‌کند؛ مانند کسی که آن‌چنان در رانندگی مراقبت دارد که قبل از رسیدن به دست‌انداز، مراقبت می کند؛ ولی برخی موقع رسیدن به دست‌انداز مراقبت می‌کنند. ورع، مراقبتی است که محیط بر تقوا است؛ یعنی انسان از موارد حلال هم برای دوری از شبهات، پرهیز می‌کند، ولی اهل تقوا در حرام به قطع، پرهیز دارند.
عظمت اخلاق پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله)
شخصی یهودی آمد نزد خلیفه دوم، که از اخلاق رسول‌الله (صلی‌الله‌علیه‌وآله) بگو. خلیفه دوم، او را نزد بلال فرستاد. وقتی نزد بلال رفتند، بلال گفت: برویم نزد دختر رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله)، سؤال کنیم. حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) فرمودند: صبر کنید امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) بیایند و ایشان بگویند – این سیر و واسطه‌گری جالب است؛ معلوم است موضوع، مهم است – حضرت آمدند و یهودی سؤال کرد از کمالات رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) بگویید. حضرت فرمودند: «صف لی متاع الدنیا حتی أصف لک أخلاقه»؛ تو نعمت‌های خدا را توصیف کن، تا من وصف رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) را بگویم. این قدر که تو دارای نعمت هستی بگو، تا من هم اخلاق رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) را بگویم. وقتی یهودی اظهار ناتوانی کرد، حضرت فرمود: «عجزتَ عن وصف متاع الدنیا و شهد الله علی قلتّه حیث قال: (قل متاع الدنیا قلیل) فکیف أصف أخلاق النبی و قد شهد الله تعالی بأنه عظیم حیث قال: (و إنک لعلی خلق عظیم)».[۳]الالله علی قلتّه.. حضرت فرمود:ود پیاده کنیم.حضرت گفت: نمی‌توانم توصیف کنم. حضرت فرمودند: تو با وجود قلیل بودن متاع دنیا که در قرآن می‌فرماید: «قل متاع الدنیا قلیل». تو این قلیل را نمی‌توانی وصف کنی، چگونه من اخلاق آن حضرت را وصف کنم، در حالی که خداوند فرمود: «و انک لعلی خلق عظیم». وصف اخلاق آقا رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌وآله)، در حد اعجاز است؛ ولی این عظمت اخلاق ایشان، منافاتی با متابعت ندارد. بخوانیم و مقایسه کنیم و خود را نزدیک کنیم.
جایگاه حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها)
امروز ۲۳ ربیع، سال روز ورود حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) به قم است. به یمن قدوم ایشان، حوزه علمیه قم تأسیس شد و حرم اهل بیت (علیهم‌السلام) و عُشّ آل‌محمد (علیهم‌السلام) شد. مغتنم بدانیم. نزدیک حرم هستیم. از طرف همه سلام می‌دهیم. السلام علیک یا فاطمة، السلام علیک یا فاطمة، السلام علیک یا فاطمة. نکند روزی بر ما بگذرد و سلام به حضرت ندهیم؛ به خصوص ما که هم‌جوار و هم سایه ایشان هستیم. از وجود با برکت ایشان استفاده کنیم. تمام علما به یمن برکت ایشان، متنعم هستند. شخصیتی که پدرشان امام کاظم (علیه‌السلام)، در موردشان فرمودند: «فداها أبوها». این جمله برای دو شخصیت آمده است: یکی ایشان و دیگری برای حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها)، از زبان رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله). به خدمت حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) عرض می‌کنیم: قدوم شما بر چشمان ما و مبارک باشد، انشاءالله. انشاءالله اهل اقلام نباشیم و اهل اَقدام باشیم. اگر اهل اَقدام و قدم و سیروسلو ک بودیم، اهل اِقدام هم خواهیم بود. به تعبیر مقام معظم رهبری، برخی اِقدام به موقع دارند. این برای کسی است که اهل قلم و قدم باشد. علامه حسن زاده رحمه‌الله بارها می‌فرمودند: «سعی کنید بیان و بنان شما در اختیار جان‌تان باشد». اگر این گونه بودیم، اهل علم خواهیم بود.
[۱] سوره رعد، آيه ۲۲٫
