حدیث اخلاقی (لزوم انس با قرآن)

حدیث امروز از احادیثی است که مرحوم مجلسی رضوان‌الله‌علیه در بحار مطرح فرمودند. یکی از یاران بزرگوار حضرت رسول مکرم اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله)، جناب ابوسعید خُدری نقل می‌کند قال خطبنا رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌وآله)، حضرت در یکی از خطبه‌های‌شان این گونه بیان فرمودند:

«لا عيش إلا لعالم ناطق، أو مستمع واع، أيها الناس إنكم في زمان هدنة، وأن السير بكم سريع، وقد رأيتم الليل والنهار كيف يبليان كل جديد، ويقربان كل بعيد ويأتيان بكل موعود. فقال له المقداد: يا نبي الله وما الهدنة؟ فقال: دار بلاء وانقطاع فإذا التبست عليكم الأمور كقطع الليل المظلم فعليكم بالقرآن فإنه شافع مشفع، وصادق مصدق، ومن جعله أمامه قاده إلى الجنة، ومن جعله خلفه ساقه إلى النار …».[۱]

لزوم قدردانستن زمان

«لا عیش الا لعالم ناظر او مستمع واع»؛ تعبیر عجیبی است؛ در یکی از سخنان‌شان فرمودند: زندگی برای عالم ناطق و نه برای مستمع شنوا نیست. «إنکم فی زمان هدنة»؛ شما در زمان آرامش هستید و زمان زود می‌گذرد. ماه مبارک رمضان چقدر زود گذشت. «و قد رأیتم اللیل و النهار»؛ شب و روز چگونه می‌گذرد. «کیف یبلیان کل جدید و یقربان کل بعید»؛ هر جدیدی را کهنه می‌کند و هر دوری را نزدیک می‌کند. «و یأتیان بکل موعود»، زمان، هر وعده‌ای را سریع محقق می‌کند.

«فقال له المقداد»: جناب مقداد از رسول مکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) سوال کردند: «یا نبی الله و ما الهدنة»؟ دوره آرامش و فرصت – که فرمودید در زمان فرصت هستیم – چیست؟ این حدیث، از احادیثی است که کاملا مسیر مدیریت زمان و سیر و سلوک انسان را مشخص می‌کند. «فقال دار بلاء و انقطاع»؛ در زمان بلا  و انقطاع هستیم؛ در آن مصیبت است؛ مدام جدایی است. شخصی به امام رضا (علیه‌السلام) گفت: «چه کنم در دنیا راحت باشم»؟ فرمودند: «برو، در دنیا راحتی آفریده نشده است. راحتی در جای دیگر است».

آثار ارتباط یا ترک ارتباط با قرآن

در این دار بلاء و انقطاع، «فإذا التبست علیکم الأمور کقطع اللیل المظلم»؛ اگر امور بر شما مانند شب تیره و تار مشتبه شد، «فعلیکم بالقرآن»؛ بر شما باد به قرآن.

قرآن، فرقان است. فارق بین حق و باطل و فارق در فتنه‌ها است. «فإنه شافع مشفع و صادق مصدق»؛ صادقی است که صدقش پذیرفته شده است. «فمن جعله أمامه قاده الی الجنة»؛ کسی که به قرآن اقتدا کند، او را به بهشت می‌برد. «و من جعله خلفه ساقه إلی النار»؛ کسی که خدای نخواسته قرآن را پشت سر بگذارد، به آتش دوزخ گرفتار می‌شود. ما الآن – به  تعبیری – در حال حرکت و سیر و سلوک هستیم. سیر و سلوک را دریابید.

«ما زنده به آنیم که آرام نگیریم         موجیم که آسودگی ما عدم ما است»[۲]

موج همیشه در حال کوشش و خروش است. شکن و موج دریا، از دریا جدا نیست. در الهی نامه تشبیه کردیم که ما الآن در قسمت‌آباد وجود، دنبال قسمت‌های وجودی خودمان هستیم. خوشا به حال آنها که «بِقسمک راضیاً» باشند. هم قَسم و هم قِسم، صحیح است. می‌گویند: «بچه‌ای با پدر و مادرش قهر کرد. غذا نمی‌خورد، ولی به غذا نگاه می‌کرد. می‌گفت: من که غذا نمی‌خواهم، ولی برای هر کس است، کم است». در زمان آرامش، راهنمای خود را مشخص کنیم. این فرموده آقا رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌وآله)، هشداری است برای من و شما؛ به عالم و مستمع؛ اینکه خدا را فراموش نکنیم؛ بدانیم که هر لحظه در حال آزمایش و امتحان هستیم؛ در کلاس امتحان الهی نشسته‌ایم. انسان، دانش‌آموز و طلبه‌ای است که می‌خواهد برگه امتحانش را تحویل دهد. خودمان را بشناسیم؛ قرآن را دریابیم.

مراحل ارتباط با قرآن

بارها عرض کردم: برای قرآن، برنامه‌ریزی کنیم. بالاترین مدیریت‌ها، مدیریت زمان است؛ بحرانی‌ترین مدیریت است. نیاز به تمسک است. ﴿وَاعْتَصِمُواْ بِحَبْلِ اللّهِ جَمِيعًا﴾.[۳] قرآن و اهل بیت (علیهم‌السلام) را دریابیم، تا در دایره آزمایش الهی، ره به سلامت ببریم؛ تا از این مشکلات دنیوی و اخروی، به سلامت عبور کنیم. آیه به آیه قرآن، مواد امتحانی است که آزمایش می‌شویم و سیر و سلوک ما سنجیده می‌شود. ﴿وَنَبْلُوكُم بِالشَّرِّ وَالْخَيْرِ فِتْنَةً﴾.[۴] قرآن، همیشه حالت طراوت و نو دارد. توجه به آیات الهی، بهترین استاد انسان است. استادی که ما را به مراحل حقیقی و نهایی برساند. ان‌شاءالله به جایی برسیم که تسلیم آیات الهی باشیم. بخوانیم و بفهمیم و تدبر و تفکر کنیم و عمل کنیم. این آخرین مرحله، مرحله عمل است که تلاوت آیات، برای فهم آیات است و فهم آیات، برای عمل به آیات قرآن است. ان‌شاءالله توفیق یابیم عامل به آیات الهی باشیم و در آن تفکر کنیم. ان‌شاءالله تا می‌توانید با تفسیر حشر و نشر داشته باشید.

[۱] بحار الأنوار – ط دارالاحیاء التراث، العلامة المجلسي، ج۷۴، ص۱۷۷٫

[۲] صائب تبریزی.

[۳] سوره آل عمران، آيه ۱۰۳٫

[۴] سوره انبیاء، آيه ۳۵٫