حدیث اخلاقی (نورانیت حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها)
قبل از درس، راجع به نور و انوار الهی صحبت شد. در این چند روزی که در آستانه ولادت حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها هستیم. بحث را متیمن می‌کنیم به حالات نوری نیر اعظم الهی و نور اکرم حضرت حق، حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها.
نورانیت حضرت زهرا سلام الله علیها وجه تسمیه ایشان به زهرا
گاهی علل الشرایع مرحوم صدوق را مطالعه کنید؛ مطالب مهمی به عنوان علل الشرایع آورده‌اند. مرحوم شیخ صدوق، این محدث بزرگوار، روایت را از امام صادق علیه‌السلام نقل می‌کنند؛ از ایشان پرسیدند که چرا حضرت فاطمه را زهرا سلام‌الله‌علیها می‌نامند؟
حضرت این جمله را بیان فرمودند: «لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَلَقَهَا مِنْ نُورِ عَظَمَتِهِ فَلَمَّا أَشْرَقَتْ أَضَاءَتِ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ بِنُورِهَا وَ غَشِيَتْ أَبْصَارُ الْمَلَائِكَةِ وَ خَرَّتِ الْمَلَائِكَةُ لِلَّهِ سَاجِدِينَ».
حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها، مصداق آیه نور
بحمدالله در درس تفسیر، اوضاع فرشته‌ها و گفتمان آنها را با خدا و جعل خلافت، توضیح دادیم. این حدیث از احادیثی است که واقعا نورانیت خاصی دارد؛ جا دارد که با این حدیث خود را نوری کنیم؛ با نور، زنده باشیم. اگر قرار باشد این حدیث را بفهمیم، باید سراغ آیه نور برویم. ﴿اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكَاةٍ فِيهَا مِصْبَاحٌ الْمِصْبَاحُ فِي زُجَاجَةٍ الزُّجَاجَةُ كَأَنَّهَا كَوْكَبٌ دُرِّيٌّ﴾؛ حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها، مهر تابان، خورشید فروزان و ستاره درخشان ولایت و عصمت و امامت است که نور درخشنده‌اش، تمام آسمان‌ها و تمام عالم و آدم را نورافشانی می‌کند. اگر از من طلبه بپرسید: چرا زهرا، زهرا است؟ می‌گویم: چون آیه نور، آیه نور است.
نور حضرت زهرا سلام الله علیها، مایه روشنی عالم
این حدیث را در بحار، ملاحظه فرمایید؛ در جلد ۴۳، برخی حالات حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها نقل شده است. اینکه چرا ایشان را زهرا نامیدند؟ در روایات دارد: «همان طور که ستاره‌ها و خورشید، بر زمین نورافشانی می‌کنند، حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها بر ماسوی‌الله، نورافشانی می‌کند».
در وجه تسمیه حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها، چند روایت است:
«پس از خلقت آسمان و کرات، فرشته‌ها از تاریکی آسمان‌ها شکایت کردند؛ خدای منان و سبحان، نور حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها را در قندیلی قرار داد و از عرش آویزان کرد؛ برای کرات دیگر، نور ایشان منور شد».
«خلقها من نور عظمته»؛ حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها را از نور عظمتش آفرید. عالم عظموت و جبروت و ملکوت است؛ این عوالم مختلف، نیاز به نورانیت دارد؛ هنگانی که این نور، نورانیتش متجلی شود، آسمان‌ها و زمین، نورانی می‌شوند.
نور حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها، عامل سجده ملائکه بر آدم علیه‌السلام
خداوند نور آسمان و زمین، نوری دارد که عظمت دارد؛ و مصداق این عظمت نوری، حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها است؛ برای اینکه نورانیت آن متجلی شود، «غشیت أبصار الملائکة»، دیدگان فرشته‌ها خیره می‌شود و این، باعث سجده فرشته‌ها می‌شود. اینکه خداوند فرمود: ﴿وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلاَئِكَةِ اسْجُدُواْ لآدَمَ فَسَجَدُواْ إِلاَّ إِبْلِيسَ﴾، منشأ این سجده، نورانیت حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها است؛ تا قیامت، هر ساجد و ساجده‌ای که سجده کند، منشأ سجده او حضرت صدیقه طاهره، حضرت فاطمه سلام‌الله‌علیها است. اینکه سجده، قله نماز است، و به مخالف بگو نماز خود قضا کن، به همین جهت است. فخر رازی، امام‌المشککین بود؛ او به حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها که می‌رسد، می‌گوید: «لا شک و لا شبهة فی عصمتها». منشأ نورانیت که خورشید و ستاره‌ها می‌‌آیند و می‌روند، منشأ نوری آنها حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها است. زهرا در چه قسمتی از هستی است.
تجلیات و انوار مختلف حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها
حدیث دیگر از بحار: «سوال می‌کنند که چرا زهرا را زهرا می‌گویند؟ حضرت می‌فرمایند: چون روزی سه تجلی نوری داشت؛ بامداد، ظهر و شامگاه؛ در صبح و ظهر و شب، تجلی نوری دارد؛ در روایت هست که این تجلی، بر مولای متقیان بود»؛ کسی که نور است، تجلی نور را می‌داند که چیست؟ مجلای نور است؛ مصداق واقعی آیه نور است؛ ایشان آیه‌ای از آیات نور است. در میان سور قرآن، یک سوره نور و یک آیه نور داریم؛ این آیه، مصداق و حقیقتش، حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها است.
تأویل آیه نور به حضرت زهرا سلام الله علیها و فرزندان‌شان
این روایت را ملاحظه کنید: در کافی از مرحوم کلینی از امام صادق علیه‌السلام درباره آیه نور پرسیدند؛ ﴿اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكَاةٍ فِيهَا مِصْبَاحٌ الْمِصْبَاحُ فِي زُجَاجَةٍ الزُّجَاجَةُ كَأَنَّهَا كَوْكَبٌ دُرِّيٌّ﴾؛ – ان شاء الله در تفسیر به سوره نور برسیم. مشکات، یعنی چراغ‌دان‌هایی که داخل آن، چراغ‌های مختلفی روش می‌کنند؛ اگر در سالنی نورافکن‌های مختلف باشد، فضا را روشن می‌کند؛ داخل آن محفظه چراغدان می‌شود؛ مانند لوسترهای امروز – وقتی از آیه نور سوال کردند، ایشان فرمودند: «المشکوة فاطمة»؛ این مصباح اول، وجود مقدس امام مجتبی علیه‌السلام است؛ «المصباح فی زجاجة»؛ زجاجه، چراغی در حباب شفاف است؛ فرمودند: زجاجه، امام حسین علیه‌السلام است؛ «الزجاجة کأنها کوکب دری»؛ این ستاره سحر است که ستاره زهره و نماد حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها است. در قرآن داریم ﴿وَمَن لَّمْ يَجْعَلِ اللَّهُ لَهُ نُورًا فَمَا لَهُ مِن نُّورٍ﴾؛ کسی که از نسل حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها برای او نورانیتی قرار نداد، نور ندارد.
خانه امیرالمؤمنین علیه‌السلام، بالاترین مصداق خانه‌های واجب‌التعظیم
«آقا رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وآله، آیه نور و آیه بعد از آن را تلاوت کردند؛ ﴿فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَن تُرْفَعَ وَيُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ يُسَبِّحُ لَهُ فِيهَا بِالْغُدُوِّ وَالْآصَالِ﴾؛ یکی از اصحاب پرسید: این خانه‌ها، چه خانه‌ای است؟ فرمودند: خانه پیامبران؛ خلیفه اول بلند شد؛ اشاره کرد به خانه امیرالمؤمنین علیه‌السلام که آیا این خانه هم از آن خانه‌ها است؟ فرمودند: نعم من أفضلها».
بله، این خانه از بهترین بیوت است.
مقام نوری حضرت، مقام خاص و عجیبی است.
