یکی از فرمایشهای امیر بیان و عرفان و قرآن، فرمایشی است که در کتاب شریف غرر و درر آمده است. – این کتاب را یک دور مطالعه بفرمایید؛ گزیدههای کلام حضرت امیر علیهالسلام است – این حدیث از احادیثی است که همانطور که بارها عرض کردهام، باید برایش برنامهریزی کرد؛ باید انسان، برایش دستورالعمل بنویسد؛
«من شغل نفسه بغير نفسه فقد تحيّر في الظّلمات و ارتبك في الهلكات».[۱]
یک قضیه شرطیه متصله، دارای مقدم و تالی است؛ «من شغل»، مقدم و «فقد تحیر» و «ارتکب»، دو تالی است؛ علتی که دو معلول دارد؛ یک معلولش، «فقد تحیر فی الظلمات» و دومی «و ارتکب فی الهلکات».
هر کس نفس خودش را به غیر نفس خودش مشغول کند، یعنی عوض اینکه به حالات خودش بپردازد، به حالات دیگران بپردازد، بدون هیچ تردیدی این در تاریکیها، حیران و سرگردان است و این ظلمات نفس است.
ضرورت اشتغال به نفس در ماه رجب
ما یک تکلیف، بیشتر نداریم که از آن نباید سرپیچی کرد؛ ما یک شغل نفسانی، بیشتر نداریم؛ اشتغال نفسانی ما است. عظمت ماه رجب، به همین است؛ ماه اشتغال به نفس؛ این را شروع کنید، دیر نشود. کسی که مشغول به نفس خود نباشد، دو نتیجه دارد: یکی اینکه در تاریکی سرگردان است و دیگری اینکه مرتکب نابودی میشود.
ضرورت اشتغال به نفس در جوانی
جوان هستید و فصل کارتان هست؛ فصل اشتغال به نفستان است؛ تا میتوانید خود را قوی کنید؛ قوت شما، به نفس شما است. ورزشکارها، آرام آرام تمرین میکنند؛ از وزنههای سبک برمیدارند، تا به وزنههای سنگین که دیگران نمیتوانند بردارند؛ قهرمان جهان میشوند و حریف ندارند، یا حریف را شکست میدهند؛ اینها به جنبه جسمانی نفسشان، توجه کردهاند.
ملاک در قوت و ضعف انسانها، در برخوردشان با نفس است
قویترین سلطانها، پهلوان نفس است؛ در غرر است؛ «أقْوَى النّاسِ أعْظَمُهُمْ سُلْطاناً عَلى نَفْسِهِ»؛[۲] «أعْجَزُ النّاسِ مَن عَجَزَ عَنْ إصْلاحِ نَفْسِهِ».[۳] اگر میخواهید قوی شوید، باید قوت نفسانی کسب کنید؛ هیچ حریفی، حریف این قوت نمیشود.
امیرالمؤمنین علیهالسلام، دارای نفس مطمئنه و راضیه
امیرالمؤمنین علیهالسلام، خودشان مصداق اتم و اکمل این فرموده هستند؛ درب قلعه خیبر را برداشتند و آن طرف انداختند؛ همه تعجب کردند؛ حضرت فرمودند: «ما قلعتها بقوة بشرية، ولكن قلعتها بقوة إلهية، ونفس بلقاء ربها مطمئنة رضية».[۴]
عالم ربانی شدن، نتیجه اشتغال به نفس
اگر اشتغال به نفس داشتید، دارای قوه ربانی میشوید. آن زمان میتوانند به ما بگویند عالم ربانی؛ عالم ربانی، هر کسی نیست؛ کسی که اشتغال به نفس داشته باشد؛ قدرت نفس که یافت، عالم ربانی میشود. خدایا شکرت که در ماه رجب این حرفها را زدیم؛ حرفش هم برکت دارد، تا چه رسد به داشتنش که امیدواریم داشته باشیم.
[۱] غرر الحكم و درر الكلم، التميمي الآمدي، عبد الواحد بن محمد، ج۱، ص۶۵۶٫
[۲] غرر الحكم و درر الكلم، التميمي الآمدي، عبد الواحد بن محمد، ج۱، ص۲۰۴٫
[۳] غرر الحكم و درر الكلم، التميمي الآمدي، عبد الواحد بن محمد، ج۱، ص۲۰۴٫
[۴] بحار الأنوار – ط دارالاحیاء التراث، العلامة المجلسي، ج۲۱، ص۴۰٫